Vredegerecht

De wet voorziet drie soorten bemiddeling. Bemiddeling is mogelijk:

• in familiezaken: geschillen m.b.t. een samenwoning, een (echt)scheiding, conflicten tussen generaties, m.b.t. een nalatenschap ...;
• in burgerlijke zaken en handelszaken: geschillen tussen klant en leverancier, tussen aandeelhouders, over de betaling van een factuur, een huurovereenkomst of mede-eigendom;
• in sociale zaken: geschillen m.b.t. het ontslag van een werknemer, enz.

De wet voorziet in twee vormen van bemiddeling:

• vrijwillige bemiddeling: de partijen kiezen in onderlinge overeenstemming een bemiddelaar, zonder tussenkomst van een rechter. Niemand is verplicht om aan een bemiddeling deel te nemen;
• gerechtelijke bemiddeling: in een gerechtelijke procedure kan een bemiddeling opgestart worden op voorstel van de partijen of van de rechter, waardoor de gerechtelijke procedure wordt opgeschort. Net zoals bij de vrijwillige bemiddeling is niemand verplicht om ze te aanvaarden of eraan mee te werken.

De bemiddeling verloopt in aanwezigheid van:

• alle betrokken partijen (samen of apart);
• de bemiddelaar: die neutrale persoon (opgeleid in bemiddeling) probeert samen met de partijen tot een akkoord te komen waarin alle partijen zich kunnen vinden.
• eventueel een deskundige in de materie van het geschil, die een partij bijstaat. Dat kan, al naargelang het geval, een advocaat, een notaris, een jurist, een bedrijfsrevisor, een boekhouder, een ingenieur, een architect of een andere gespecialiseerde deskundige zijn.

In principe mag de bemiddelaar geen persoonlijk opinie geven, zelfs al is hij professioneel vertrouwd met het recht, want dat zou hem zijn neutraliteit kunnen doen verliezen.

Terwijl een proces een ingewikkelde procedure is, is een bemiddeling vrij eenvoudig. Ze verloopt in verschillende fasen:

• de keuze van een bemiddelaar;
• het bemiddelingsvoorstel;
• het verzamelen van informatie;
• het bepalen van de noden en de belangen;
• opties en onderhandeling.

Keuze van een bemiddelaar

De partijen kiezen zelf de bemiddelaar. Aangezien ze een absoluut vertrouwen in hem moeten hebben, mogen ze zich bij hun keuze laten bijstaan door privé-organisaties die bemiddelaars verenigen en/of opleiden.

Bemiddelingsvoorstel

In geval van vrijwillige bemiddeling kan één partij het voorstel tot bemiddeling aan de tegenpartij bezorgen per aangetekende brief. Dat voorstel geldt als ingebrekestelling: het is dus een formele aanmaning. Het schort de verjaring met een maand op, wat voldoende tijd geeft aan de partijen om het voorstel in alle sereniteit te bestuderen.

In geval van een gerechtelijke bemiddeling wordt de bemiddeling ofwel door de partijen, ofwel door de rechter voorgesteld.

Verzamelen van informatie

De bemiddelaar legt de "spelregels" van de bemiddeling uit, verzamelt informatie over het geschil, analyseert de standpunten en onderzoekt de belangen van elke partij. Ten slotte vat hij de op te lossen problemen samen, waarbij hij erover waakt dat er vertrouwen is.

Het bepalen van de noden en de belangen

De bemiddelaar bepaalt de noden en de belangen van elke partij.

Opties en onderhandeling

De bemiddelaar bespreekt samen met de partijen de mogelijke oplossingen en helpt hen om te bepalen welke oplossing het best tegemoetkomt aan de noden en belangen.

Akkoord

Wanneer de partijen met de hulp van de bemiddelaar tot een overeenkomst komen, worden de voorwaarden van die overeenkomst schriftelijk vastgelegd, en de partijen ondertekenen.

Het is altijd mogelijk dat de bemiddeling niet leidt tot een akkoord of slechts tot een gedeeltelijk akkoord.

Na de bemiddeling kunnen de partijen:

• een volledig akkoord hebben;
• een gedeeltelijke akkoord hebben;
• geen akkoord hebben.

Volledig akkoord

Als alle partijen het akkoord ondertekend hebben, zijn er twee mogelijkheden:

• Beide partijen stellen zich tevreden met het akkoord;

• Eén of meerdere partijen willen het akkoord door een rechter laten homologeren.

De homologatie betekent dat de rechter akte neemt van het akkoord en het aldus uitvoerbaar maakt en er dezelfde rechtskracht als een vonnis aan verleent. Alle partijen zijn dan verplicht om het akkoord na te leven. Als één van de partijen het akkoord niet naleeft, kan er een gerechtsdeurwaarder aangesteld worden om de nodige maatregelen te nemen (zoals roerend beslag of loonbeslag ...) om het te doen naleven.

Gedeeltelijke akkoord

In geval van een gedeeltelijk akkoord zijn er twee mogelijkheden:

• Vrijwillige bemiddeling: het deel van het geschil dat niet d.m.v. de bemiddeling opgelost werd, kan later door een rechter of door een arbitrage beslecht worden;

• Gerechtelijke bemiddeling: de door de rechter voorgestelde bemiddeling kan het geschil in zijn geheel of een deel ervan betreffen. Het na de bemiddeling bereikte akkoord kan in dat geval gedeeltelijk of geheel zijn. De rechter of een scheidsrechter zal zich uitspreken over de betwiste punten waarover geen akkoord kon worden bereikt.

Geen akkoord

Indien de partijen geen akkoord bereiken en de bemiddeling bijgevolg mislukt, kunnen ze een rechtsgeding instellen of verderzetten.

Indien de partijen twijfelen over de onpartijdigheid van de bemiddelaar, kunnen ze in onderlinge overeenstemming een andere bemiddelaar aanstellen en de bemiddeling met die laatste heropstarten.

De kosten van een bemiddeling hangen af van de geleverde diensten, de duur van het bemiddelingsproces, het aantal partijen, de honoraria en de bijkomende kosten van de bemiddelaar.

De diensten van de bemiddelaar worden per uur of per dag vergoed of volgens elk ander systeem dat bij de eerste afspraak overeengekomen werd.

Als de partijen de kosten kunnen betalen, moeten ze ze gelijk verdelen, tenzij er andere afspraken werden gemaakt tijdens de bemiddeling. De partijen en de bemiddelaar moeten op voorhand samen de berekeningswijze, het tarief en de wijze van betaling bepalen. Die informatie wordt vermeld in het bemiddelingsprotocol. Net zoals andere gerechtelijke procedures kunnen de bemiddelingen ten laste genomen worden in het kader van de dekking door uw rechtsbijstandsverzekering. Raadpleeg daarover uw verzekeraar.

Het Belgisch recht voorziet verschillende manieren om een zaak voor een rechtbank te brengen.

Dagvaarding

De dagvaarding is de meest gangbare manier om een zaak voor de rechtbank te brengen.

Daarvoor doet de eisende partij een beroep op een gerechtsdeurwaarder die de dagvaarding aan de tegenpartij overhandigt. De dagvaarding is een officiële oproeping om voor de rechtbank te verschijnen.

De dagvaarding moet verplicht een aantal zaken vermelden, zoals:

• de dag, het uur en de plaats van de zitting;
• de naam, de voornaam en de woonplaats van de eisende partij en desgevallend haar rijksregisternummer of ondernemingsnummer;
• de naam, de voornaam en de woonplaats van de verwerende partij;
• het voorwerp en de korte samenvatting van de middelen van de vordering;
• de rechter voor wie de vordering aanhangig wordt gemaakt.

Vrijwillige verschijning

De vrijwillige verschijning kan worden gevraagd d.m.v. een gezamenlijk verzoekschrift. Het origineel daarvan moet door alle partijen ondertekend en gedagtekend zijn. Het verzoekschrift kan worden neergelegd op de griffie of per aangetekende brief naar de griffie worden opgestuurd.

Als de partijen of één van hen in het verzoekschrift daarom verzoeken, of wanneer de rechter het noodzakelijk acht, kan de zitting worden vastgesteld binnen vijftien dagen te rekenen van de neerlegging van het verzoekschrift.

Door de vrijwillige verschijning kunnen de partijen de voorafgaande betaling van de dagvaardingskosten aan de gerechtsdeurwaarder, of de terugbetaling ervan, vermijden.

Tegensprekelijk verzoekschrift

Een zaak kan in de door de wet bepaalde gevallen (bv. bij geschillen tussen echtgenoten en huurgeschillen) worden ingeleid d.m.v. een ‘tegensprekelijk verzoekschrift’. De verzoekende partij kan het verzoekschrift neerleggen op de griffie of per aangetekende brief naar de griffie opsturen.

Het verzoekschrift moet worden neergelegd in zoveel exemplaren als er betrokken partijen zijn.

Het verzoekschrift moet een aantal zaken verplicht vermelden, zoals:

• de dag, de maand en het jaar;
• de naam, de voornaam en de woonplaats van de verzoekende partij en desgevallend haar rijksregisternummer of ondernemingsnummer;
• de naam, de voornaam en de woonplaats van de op te roepen partij;
• het voorwerp en de korte samenvatting van de middelen van de vordering;
• de rechter voor wie de vordering aanhangig wordt gemaakt;
• de handtekening van de verzoekende partij of van haar advocaat.

De partijen worden door de griffier per brief opgeroepen zodat ze weten dat ze op een bepaalde datum op de zitting moeten verschijnen.

Eenzijdig verzoekschrift

In uitzonderlijke door de wet bepaalde gevallen kan een zaak voor de rechter worden gebracht d.m.v. een eenzijdig verzoekschrift dat op de griffie wordt neergelegd.

De tegenpartij wordt niet op de hoogte gebracht van de zaak. Dat gebeurt pas nadat de rechter zijn beslissing heeft genomen.

Een zaak wordt op die manier ingeleid bv. wanneer de tegenpartij niet gekend is of wanneer het noodzakelijk is dat de tegenpartij niet op de hoogte is van de procedure.

Zodra de tegenpartij in kennis is gesteld van de uitspraak, kan ze zich wel nog tegen de beslissing verzetten.

De inleidende zitting is de eerste zitting waarmee de burgerlijke procedure van start gaat.

Op de inleidende zitting zijn verschillende scenario’s mogelijk:

Niemand verschijnt.

Als de eisende partij geen initiatief neemt, dan bepaalt de rechter afhankelijk van de voorliggende gegevens ofwel conclusietermijnen met een zittingsdatum ofwel ‘verwijst hij de zaak naar de rol’. In het laatste geval betekent dit dat de rechter de zaak on hold zet. Zolang geen enkele partij dan vraagt om de zaak terug op een zitting in te plannen, wordt de zaak niet door de rechter behandeld.

De verwerende partij verschijnt niet.

Als de verwerende partij niet op de inleidende zitting verschijnt, dan kan de eisende partij ondanks de afwezigheid van de tegenpartij een initiatief nemen. Zij kan vragen dat de rechter de zaak onmiddellijk behandelt. De rechter zal dan een zogenaamd ‘verstekvonnis’ uitspreken. Dat heet zo omdat de tegenpartij ‘verstek heeft laten gaan’ op de zitting en haar argumenten niet heeft aangevoerd.            

De partijen verschijnen wel.

De partijen kunnen in eigen persoon verschijnen of zich laten vertegenwoordigen door hun advocaten. In bepaalde gevallen kunnen de partijen zich ook laten vertegenwoordigen door andere personen uit hun omgeving.

Hierna volgt een korte beschrijving van de procedure als de partijen verschijnen.

Ook in deze fase zijn twee scenario’s mogelijk.

Een relatief eenvoudige zaak

Een betrekkelijk eenvoudige zaak kan onder bepaalde voorwaarden ‘in korte debatten’ worden behandeld op de inleidende zitting. Als er echter al te veel zaken op die inleidende zitting gepland zijn, dan wordt de zaak uitgesteld naar een latere zitting.

Een complexe zaak

Een complexe zaak vereist een procedure van ‘instaatstelling’. Dat houdt in dat de partijen samen een kalender vastleggen voor het uitwisselen van de conclusies. Daarin wordt een concrete termijn vastgesteld binnen dewelke de partijen aan de andere partij en aan de rechter hun schriftelijke argumenten moeten meedelen.

Vervolgens bepaalt de rechter de datum waarop de zaak kan worden gepleit.

Als de partijen niet tot een akkoord komen, legt de rechter binnen de zes weken na de inleidende zitting ambtshalve de conclusietermijnen alsook de datum van de zitting waarop de zaak zal worden gepleit vast.

Na de instaatstelling van de zaak, wanneer iedereen zijn argumenten via conclusies heeft kunnen meedelen, kunnen de partijen hun advocaten laten pleiten en/of zelf hun argumenten uiteenzetten.

Op het einde van de zitting sluit de rechter de debatten en neemt hij de zaak ‘in beraad’. Met andere woorden, de rechter analyseert het dossier met alle conclusies en alle stukken die de partijen hebben neergelegd om zijn oordeel te kunnen vormen.

In principe valt de beslissing een maand later. Afhankelijk van de complexiteit van de zaak kan die termijn korter of langer zijn.

De term ‘vonnis’ wordt gebruikt voor verschillende soorten rechterlijke beslissingen.

De term ‘vonnis’ verwijst naar een beslissing van een gerecht in eerste aanleg, zoals de vredegerechten, de politierechtbanken, de rechtbanken van eerste aanleg, de arbeidsrechtbanken en de ondernemingsrechtbanken.

De term ‘arrest’ verwijst naar een beslissing van een gerecht in hoger beroep, zoals de hoven van beroep en de arbeidshoven, of het Hof van Cassatie. Die term wordt echter ook gebruikt door de Raad van State en andere instanties.

De term ‘beschikking’ wordt gebruikt voor uitspraken in procedures in kort geding of op eenzijdig verzoekschrift.

De uitspraak kan gebeuren op verschillende manieren:

• De rechter spreekt onmiddellijk een eindvonnis uit, en dit voor de zaak in zijn geheel.
• De rechter spreekt een tussenvonnis uit wanneer hij meent dat hij nog niet over alle nodige informatie beschikt. Dat kan bijvoorbeeld zijn om een deskundige aan te stellen, bijkomende bewijzen te vragen …

Het vonnis moet gemotiveerd zijn en ondertekend worden door alle rechters (één rechter bij de vredegerechten en de politierechtbanken) die de zaak mee behandeld hebben.

Het vonnis vermeldt ook de naam van de partij die de gerechtskosten moet betalen.

In sommige gevallen is de poging tot verzoening verplicht en moet ze gebeuren vóór de klassieke procedure.

Dit is met name het geval bij arbeidsgeschillen, familiale geschillen, huur- en landpachtgeschillen (bijvoorbeeld bij een vordering tot uitzetting van een huurder).

Zelfs als de verzoening niet verplicht is, kan u op eigen initiatief vragen om een verzoeningspoging.

U stuurt een eenvoudige brief naar de vrederechter of naar de rechter die bevoegd is om uitspraak te doen over het geschil.

Die brief moet niet aangetekend verzonden worden.

Hij moet echter wel de volgende vermeldingen bevatten:

• uw naam, voornaam en adres;
• de identiteit (naam en voornaam) en het adres van de tegenpartij die u wil laten oproepen;
• een korte uiteenzetting van de feiten;
• wat u wil bereiken (bijvoorbeeld dat de tegenpartij u een bepaald bedrag betaalt);
• dat u vraagt dat de partijen opgeroepen worden om een verzoening te proberen te bereiken.

U mag niet namens andere personen een verzoening vragen.

U kan ook naar de griffie van het vredegerecht of van het bevoegde gerecht gaan en er mondeling een verzoeningszitting vragen.

Vervolgens krijgen de partijen (de tegenpartij(en) en uzelf) een brief van het vredegerecht of van het bevoegde gerecht. Daarin staat wanneer u en de tegenpartij(en) moeten verschijnen voor de rechter en waar u moet zijn.

Dat zal meestal niet de openbare zittingszaal zijn, maar de raadkamer of het kantoor van de rechter.

U hoeft niet zelf naar de rechter te komen. U kan zich laten vertegenwoordigen door uw advocaat.

U kunt zich daarnaast ook laten vertegenwoordigen door uw echtgeno(o)t(e) of door een familielid (bloed- of aanverwant).  U moet die persoon dan wel een volmacht geven.

Een volmacht is een gehandtekend document (dat op gewoon papier kan worden geschreven) en vermeldt dat persoon X (u dus) aan persoon Y (uw echtgeno(o)t(e) of een familielid) volmacht geeft om namens hem/haar op de verzoeningszitting voor de rechter te verschijnen en hij/zij er namens u een dading mag afsluiten.

Een dading is een definitief akkoord dat een betwisting beëindigt omdat partijen (meestal wederzijds) toegevingen doen.

De tegenpartij verschijnt niet.

In het kader van een verzoening moeten de beide partijen aanwezig zijn.

Als er niemand verschijnt voor de tegenpartij, dan kan er niets gebeuren. Voor een verzoening moeten er immers twee partijen aanwezig zijn. De rechter kan dus geen uitspraak doen.  

In dat geval kan u een procedure starten om de veroordeling van de tegenpartij te verkrijgen.

De tegenpartij verschijnt en de partijen komen tot een overeenkomst.

Als de tegenpartij (of diens advocaat) verschijnt, legt u en daarna de tegenpartij zijn standpunt uit. De partijen zullen dan de oplossing van het geschil kunnen bespreken en de rechter zal nagaan of een dading mogelijk is.

Soms kan een verzoening bereikt worden wanneer u toestaat dat de tegenpartij het verschuldigde bedrag in delen mag aflossen.

Wordt een verzoening bereikt, dan wordt dat neergeschreven in een proces-verbaal van verzoening dat alle partijen met de rechter en de griffier ondertekenen.

De tegenpartij verschijnt maar de partijen komen niet tot een overeenkomst.

Is een verzoening onmogelijk, dan wordt in een proces-verbaal vastgesteld dat er geen verzoening is. In dat geval kan u een procedure starten om de veroordeling van de tegenpartij te verkrijgen.

Dat proces-verbaal heeft dezelfde waarde als een vonnis.

Leeft de tegenpartij het niet na, dan kunt u aan een gerechtsdeurwaarder vragen om de tegenpartij daartoe te dwingen.

U of de gerechtsdeurwaarder zullen daarvoor eerst de grosse (een officieel getekend afschrift) moeten bestellen op de griffie.

De gerechtsdeurwaarder zal het proces-verbaal dan betekenen (officieel aan de tegenpartij meedelen).

Eventueel zal de gerechtsdeurwaarder daarna beslag leggen bij de tegenpartij als die het proces-verbaal niet vrijwillig naleeft en bijvoorbeeld de overeengekomen maandelijkse aflossingen niet betaalt.