Procedures in de rechtbank

De wet voorziet drie soorten bemiddeling. Bemiddeling is mogelijk:

• in familiezaken: geschillen m.b.t. een samenwoning, een (echt)scheiding, conflicten tussen generaties, m.b.t. een nalatenschap ...;
• in burgerlijke zaken en handelszaken: geschillen tussen klant en leverancier, tussen aandeelhouders, over de betaling van een factuur, een huurovereenkomst of mede-eigendom;
• in sociale zaken: geschillen m.b.t. het ontslag van een werknemer, enz.

De wet voorziet in twee vormen van bemiddeling:

• vrijwillige bemiddeling: de partijen kiezen in onderlinge overeenstemming een bemiddelaar, zonder tussenkomst van een rechter. Niemand is verplicht om aan een bemiddeling deel te nemen;
• gerechtelijke bemiddeling: in een gerechtelijke procedure kan een bemiddeling opgestart worden op voorstel van de partijen of van de rechter, waardoor de gerechtelijke procedure wordt opgeschort. Net zoals bij de vrijwillige bemiddeling is niemand verplicht om ze te aanvaarden of eraan mee te werken.

De bemiddeling verloopt in aanwezigheid van:

• alle betrokken partijen (samen of apart);
• de bemiddelaar: die neutrale persoon (opgeleid in bemiddeling) probeert samen met de partijen tot een akkoord te komen waarin alle partijen zich kunnen vinden.
• eventueel een deskundige in de materie van het geschil, die een partij bijstaat. Dat kan, al naargelang het geval, een advocaat, een notaris, een jurist, een bedrijfsrevisor, een boekhouder, een ingenieur, een architect of een andere gespecialiseerde deskundige zijn.

In principe mag de bemiddelaar geen persoonlijk opinie geven, zelfs al is hij professioneel vertrouwd met het recht, want dat zou hem zijn neutraliteit kunnen doen verliezen.

Terwijl een proces een ingewikkelde procedure is, is een bemiddeling vrij eenvoudig. Ze verloopt in verschillende fasen:

• de keuze van een bemiddelaar;
• het bemiddelingsvoorstel;
• het verzamelen van informatie;
• het bepalen van de noden en de belangen;
• opties en onderhandeling.

Keuze van een bemiddelaar

De partijen kiezen zelf de bemiddelaar. Aangezien ze een absoluut vertrouwen in hem moeten hebben, mogen ze zich bij hun keuze laten bijstaan door privé-organisaties die bemiddelaars verenigen en/of opleiden.

Bemiddelingsvoorstel

In geval van vrijwillige bemiddeling kan één partij het voorstel tot bemiddeling aan de tegenpartij bezorgen per aangetekende brief. Dat voorstel geldt als ingebrekestelling: het is dus een formele aanmaning. Het schort de verjaring met een maand op, wat voldoende tijd geeft aan de partijen om het voorstel in alle sereniteit te bestuderen.

In geval van een gerechtelijke bemiddeling wordt de bemiddeling ofwel door de partijen, ofwel door de rechter voorgesteld.

Verzamelen van informatie

De bemiddelaar legt de "spelregels" van de bemiddeling uit, verzamelt informatie over het geschil, analyseert de standpunten en onderzoekt de belangen van elke partij. Ten slotte vat hij de op te lossen problemen samen, waarbij hij erover waakt dat er vertrouwen is.

Het bepalen van de noden en de belangen

De bemiddelaar bepaalt de noden en de belangen van elke partij.

Opties en onderhandeling

De bemiddelaar bespreekt samen met de partijen de mogelijke oplossingen en helpt hen om te bepalen welke oplossing het best tegemoetkomt aan de noden en belangen.

Akkoord

Wanneer de partijen met de hulp van de bemiddelaar tot een overeenkomst komen, worden de voorwaarden van die overeenkomst schriftelijk vastgelegd, en de partijen ondertekenen.

Het is altijd mogelijk dat de bemiddeling niet leidt tot een akkoord of slechts tot een gedeeltelijk akkoord.

Na de bemiddeling kunnen de partijen:

• een volledig akkoord hebben;
• een gedeeltelijke akkoord hebben;
• geen akkoord hebben.

Volledig akkoord

Als alle partijen het akkoord ondertekend hebben, zijn er twee mogelijkheden:

• Beide partijen stellen zich tevreden met het akkoord;

• Eén of meerdere partijen willen het akkoord door een rechter laten homologeren.

De homologatie betekent dat de rechter akte neemt van het akkoord en het aldus uitvoerbaar maakt en er dezelfde rechtskracht als een vonnis aan verleent. Alle partijen zijn dan verplicht om het akkoord na te leven. Als één van de partijen het akkoord niet naleeft, kan er een gerechtsdeurwaarder aangesteld worden om de nodige maatregelen te nemen (zoals roerend beslag of loonbeslag ...) om het te doen naleven.

Gedeeltelijke akkoord

In geval van een gedeeltelijk akkoord zijn er twee mogelijkheden:

• Vrijwillige bemiddeling: het deel van het geschil dat niet d.m.v. de bemiddeling opgelost werd, kan later door een rechter of door een arbitrage beslecht worden;

• Gerechtelijke bemiddeling: de door de rechter voorgestelde bemiddeling kan het geschil in zijn geheel of een deel ervan betreffen. Het na de bemiddeling bereikte akkoord kan in dat geval gedeeltelijk of geheel zijn. De rechter of een scheidsrechter zal zich uitspreken over de betwiste punten waarover geen akkoord kon worden bereikt.

Geen akkoord

Indien de partijen geen akkoord bereiken en de bemiddeling bijgevolg mislukt, kunnen ze een rechtsgeding instellen of verderzetten.

Indien de partijen twijfelen over de onpartijdigheid van de bemiddelaar, kunnen ze in onderlinge overeenstemming een andere bemiddelaar aanstellen en de bemiddeling met die laatste heropstarten.

De kosten van een bemiddeling hangen af van de geleverde diensten, de duur van het bemiddelingsproces, het aantal partijen, de honoraria en de bijkomende kosten van de bemiddelaar.

De diensten van de bemiddelaar worden per uur of per dag vergoed of volgens elk ander systeem dat bij de eerste afspraak overeengekomen werd.

Als de partijen de kosten kunnen betalen, moeten ze ze gelijk verdelen, tenzij er andere afspraken werden gemaakt tijdens de bemiddeling. De partijen en de bemiddelaar moeten op voorhand samen de berekeningswijze, het tarief en de wijze van betaling bepalen. Die informatie wordt vermeld in het bemiddelingsprotocol. Net zoals andere gerechtelijke procedures kunnen de bemiddelingen ten laste genomen worden in het kader van de dekking door uw rechtsbijstandsverzekering. Raadpleeg daarover uw verzekeraar.